"मृदांचे वर्गीकरण त्यांच्या प्रादेशिक वितरणावर आधारित करा आणि पेडोकॅल्सची वैशिष्ट्ये सांगा."

c) Classify soils based on their zonal distribution and describe the characteristics of pedocals

मृदांचे प्रादेशिक वितरणावर आधारित वर्गीकरण

भारतातील मृदांचे प्रादेशिक वितरणाच्या आधारे खालीलप्रमाणे वर्गीकरण केले जाते:

• जलोढ मृदा (Alluvial Soil):
  • प्रदेश: गंगा-यमुना समतल प्रदेश, पूर्व व पश्चिम तटीय भाग.
  • वैशिष्ट्ये: नद्यांद्वारे वाहून आणलेली, सुपीक, राखाडी-पिवळसर रंग.
• काळी मृदा (Black Soil/Regur):
  • प्रदेश: डेक्कन पठार (महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, गुजरात).
  • वैशिष्ट्ये: चिकणमातीय, आर्द्रता धरून ठेवण्याची क्षमता, कॅल्शियम-मॅग्नेशियम समृद्ध.
• लाल मृदा (Red Soil):
  • प्रदेश: दक्षिण भारत, ओडिशा, छत्तीसगढ.
  • वैशिष्ट्ये: लोह-ऑक्साईडमुळे लाल रंग, सामान्यतः निसर्गसुपीक.
• लॅटेराइट मृदा (Laterite Soil):
  • प्रदेश: उच्च पर्जन्यमानाचे प्रदेश (केरळ, पश्चिम घाट).
  • वैशिष्ट्ये: लोह व अॅल्युमिनियमचे अधिक प्रमाण, कमी सुपीकता.
• वाळूच मृदा (Desert Soil):
  • प्रदेश: राजस्थान, गुजरातच्या वाळवंटी प्रदेशात.
  • वैशिष्ट्ये: रेतीळ, कमी आर्द्रता, क्षारयुक्त.
• पर्वतीय मृदा (Mountain Soil):
  • प्रदेश: हिमालयीन प्रदेश.
  • वैशिष्ट्ये: झाडांच्या पडगळीमुळे सेंद्रिय पदार्थ समृद्ध, असमतल स्तर.

पेडोकॅल्सची वैशिष्ट्ये

पेडोकॅल्स हे कोरड्या व अर्ध-कोरड्या हवामानात विकसित झालेल्या मृदा आहेत. त्याची मुख्य वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे:

• कॅल्शियम कार्बोनेटचा साठा: या मृदेत 'कॅल्किक' स्तर (Calcic Horizon) आढळतो, ज्यामध्ये कॅल्शियम कार्बोनेट जमा होते.
• क्षारीय स्वभाव: pH मूल्य ७.५ ते ८.५ दरम्यान असते.
• कमी सेंद्रिय पदार्थ: वनस्पती कमी असल्याने सेंद्रिय पदार्थाचे प्रमाण कमी.
• प्रादेशिक वितरण: राजस्थान, गुजरात, पंजाबच्या कोरड्या प्रदेशात.
• शेतीसाठी योग्यता: सिंचन सुविधा उपलब्ध असल्यास कापूस, गहू यासारखी पिके घेता येतात.