वर्तणूक भूगोलाच्या अभ्यासासाठी वापरल्या जाणाऱ्या दृष्टिकोनांची चर्चा करा.

b)Discuss the approaches to the study of behavioural geography.

वर्तणूक भूगोलाच्या अभ्यासासाठीचे प्रमुख दृष्टिकोन

वर्तणूक भूगोल हा मानवी वर्तन आणि भौगोलिक परिसर यांच्यातील संबंधाचा अभ्यास करतो. यासाठी खालील दृष्टिकोन वापरले जातात:

1. संज्ञानात्मक दृष्टिकोन (Cognitive Approach)

   ◼️ यामध्ये मानसिक नकाशे (Mental Maps), प्रदेशाची संकल्पना आणि पर्यावरणाचा आकलन यावर भर दिला जातो.
   ◼️ उदा: लोक विशिष्ट ठिकाणांबद्दल धोक्याची कल्पना कशी बनवतात याचा अभ्यास.

2. मात्रात्मक दृष्टिकोन (Quantitative Approach)

   ◼️ सांख्यिकीय विश्लेषण आणि गणितीय मॉडेल्सद्वारे वर्तनाचा अंदाज.
   ◼️ उदा: गुरुत्वाकर्षण मॉडेल चा उपयोग प्रवासी हालचालींच्या अध्ययनासाठी.

3. मानवतावादी दृष्टिकोन (Humanistic Approach)

   ◼️ व्यक्तिगत अनुभव, भावना आणि अर्थ यांना प्राधान्य.
   ◼️ उदा: स्थानिक ठिकाणाशी जोडलेल्या भावनिक लगटाचा शोध.

4. काल-भौगोलिक दृष्टिकोन (Time-Geography)

   ◼️ टॉर्स्टन हैजरस्ट्रांड यांनी प्रस्तावित केलेला दृष्टिकोन. वेळेच्या मर्यादेत मानवी हालचालींचे विश्लेषण.
   ◼️ उदा: दैनंदिन क्रियाकलापांच्या पॅथ्यांचा अभ्यास.

5. सक्रियता क्षेत्र संकल्पना (Activity Space Approach)

   ◼️ व्यक्तीच्या नियमित हालचाली (उदा: काम, शिक्षण, खरेदी) यांना भूमितीय स्वरूप देणे.
   ◼️ उदा: शहरी नियोजनासाठी याचा उपयोग.

निष्कर्ष:

वर्तणूक भूगोलाचे हे दृष्टिकोन मानवी वर्तनाच्या जटिलतेला बहुआयामी पध्दतीने समजून घेण्यास मदत करतात. नगरयोजना, पर्यावरण व्यवस्थापन आणि सामाजिक धोरणनिर्मितीमध्ये याचे उपयोग आहेत.