आपल्या व्यापार धोरणात कोणते अपेक्षित बदल केले जावेत, जेणेकरून लघुउद्योग (कुटीर उद्योग) क्षेत्राचा विकास होईल?"

कुटीर उद्योग विकासासाठी व्यापार धोरणातील इच्छित बदल

कुटीर उद्योग हे रोजगार निर्मिती, स्थानिक संस्कृतीचे संवर्धन आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्थेच्या सबलीकरणासाठी महत्त्वाचे आहेत. त्यांच्या विकासासाठी खालील व्यापार धोरणात्मक बदल अपेक्षित आहेत:

1. सुटे आणि कर सवलतींचे सुधारणे:
   • कुटीर उद्योगांसाठी आवश्यक असलेल्या कच्च्या मालावरील आयात शुल्क कमी करणे.
   • त्यांच्या उत्पादनांच्या निर्यातीवरील करांमध्ये सूट देऊन परदेशी बाजारपेठेत स्पर्धात्मकता वाढविणे.
2. निर्यात प्रोत्साहन योजना:
   • लहान उद्योजकांसाठी निर्यात सबसिडी, प्रशिक्षण आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेची माहिती उपलब्ध करून देणे.
   • "वन डिस्ट्रिक्ट वन प्रॉडक्ट" (ODOP) सारख्या योजनांचा विस्तार करून स्थानिक उत्पादनांना जागतिक ओळख मिळविण्यास मदत करणे.
3. प्रमाणन आणि गुणवत्ता नियंत्रण:
   • उत्पादनांची गुणवत्ता आंतरराष्ट्रीय मानकांनुसार राखण्यासाठी सरकारी मदत (उदा., ISI, हॅलाल प्रमाणपत्र).
   • सहज प्रमाणन प्रक्रियेद्वारे कुटीर उद्योगांना ग्लोबल व्हॅल्यू चेनमध्ये सामावून घेणे.
4. डिजिटल व्यापाराचा प्रसार:
   • ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म्सवर कुटीर उत्पादनांची विक्री सुलभ करणे. उदा., "गीमी" सारख्या प्लॅटफॉर्म्सवर मोफत सूचीबद्धी.
   • डिजिटल पेमेंट सिस्टीम आणि लॉजिस्टिक्स सुविधांमध्ये गुंतवणूक करणे.
5. स्पर्धात्मक संरक्षण:
   • कुटीर उत्पादनांशी स्पर्धा करणाऱ्या परदेशी वस्तूंवर उच्च आयात शुल्क लादणे.
   • डंपिंग विरोधातील कायद्यांचा कडक अंमल.
6. सहकारी संस्था आणि स्वयंसेवी संघटनांचा सहभाग:
   • सहकारी संस्थांद्वारे उत्पादनांची संकलन आणि विपणन सुव्यवस्थित करणे.
   • NGO्सद्वारे कारागीरांना तंत्रज्ञान आणि बाजारसंशोधनाचे प्रशिक्षण देणे.
7. रचनात्मक सुधारणा:
   • निर्यात प्रक्रियेत कागदपत्रे आणि नियमांचे सरलीकरण.
   • "मेक इन इंडिया" योजनेअंतर्गत कुटीर उद्योगांना प्राधान्य देणे.
8. पर्यटनाशी एकत्रीकरण:
   • पर्यटन क्षेत्राद्वारे कुटीर उत्पादनांची विक्री करणे (उदा., हस्तकला गावांची स्थापना).

निष्कर्ष:

कुटीर उद्योगांच्या विकासासाठी व्यापार धोरणात लक्ष्यकेंद्रित सुधारणा आवश्यक आहेत. यामुळे रोजगार, नाविन्य आणि ग्रामीण समृद्धीला गती मिळेल, जो "आत्मनिर्भर भारत" च्या दृष्टीने महत्त्वाचा आहे.

UPSC साठी टिप: उदाहरणांसह विशिष्ट योजनांचा उल्लेख (उदा., ODOP, गीमी) करून उत्तर अधिक प्रभावी बनवा. संक्षिप्त आणि सुसंगत भाषाशैलीचा वापर करा.