शहरी समूहांच्या प्रमुख समस्या आणि त्यांचे स्पष्टीकरण
१. लोकसंख्या वाढ आणि घनता
शहरांमध्ये नैसर्गिक वाढ आणि ग्रामीण पलायनामुळे लोकसंख्या विस्फोटक होते. यामुळे आवास, नोकरी, वाहतूक यांसारख्या मूलभूत सुविधांवर दबाव निर्माण होतो.
२. पायाभूत सुविधांवरील ताण
वीज, पाणीपुरवठा, स्वच्छता, रस्ते यांसारख्या सेवा मागणीपेक्षा मंद गतीने विकसित होतात. उदा. मुंबईत ४०% पाणीपुरवठा गळतीत वाया जातो.
३. प्रदूषणाचे संकट
वायु प्रदूषण (वाहनांचे उत्सर्जन), जल प्रदूषण (कचऱ्याचा विसर्ग), ध्वनी प्रदूषण यांमुळे शहरवासियांचे आरोग्य धोक्यात येते. दिल्लीतील AQI हिवाळ्यात ५०० पार करते.
४. झोपडपट्टी व आवासीय समस्या
किमान ६.५ कोटी भारतीय झोपडपट्ट्यांमध्ये राहतात. अधिकृत आवास योजनांमध्ये भ्रष्टाचार आणि नियोजनाचा अभाव हे प्रमुख कारणे.
५. कचरा व्यवस्थापन
दरवर्षी ६२ दशलक्ष टन कचरा निर्माण होतो. त्यातील फक्त ७५% गोळा केला जातो. अपुरी पुनर्वापर क्षमता ही मोठी समस्या.
६. सामाजिक विषमता
उच्चभ्रू समूह आणि झोपडपट्टीतील लोक यांमधील आर्थिक फरक वाढत आहे. शिक्षण-आरोग्यसुविधांमध्ये प्रवेश असमान.
निष्कर्ष
स्मार्ट सिटी मिशन, AMRUT योजना सारख्या पावलांमुळे सुधारणे शक्य आहे. तथापि, स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या सक्षमीकरणाची गरज आहे.
0 Comments