भारतामध्ये घटत चाललेल्या बाल लिंग गुणोत्तराचे परिणाम स्पष्ट करा

Highlight the implications of declining child sex ratio in India. Marathi meaning of this question

भारतात बाल लिंग गुणोत्तरात घट होण्याचे परिणाम

परिचय

बाल लिंग गुणोत्तर (०-६ वर्षे मुला-मुलींचे प्रमाण) हे समाजातील लैंगिक समतोलाचे महत्त्वाचे सूचक आहे. २०११ च्या जनगणनेनुसार, भारतात हे गुणोत्तर ९१९ इतके आहे, जे सामाजिक-आर्थिक समस्यांवर प्रकाश टाकते.

मुख्य परिणाम

१. सामाजिक परिणाम

• लैंगिक असंतुलन: मुलींच्या संख्येतील घट हा भविष्यातील पिढीतील लैंगिक असमतोल वाढवेल.
• स्त्री-तस्करी व जबरदस्ती: महिलांची कमतरता असल्यास, जबरदस्तीचे लग्न आणि मानवतस्करीसारख्या गुन्ह्यांत वाढ होऊ शकते.
• लैंगिक भेदभाव: कन्याभ्रूणहत्या आणि लिंग-आधारित गर्भपात हे पितृसत्तात्मक मनोवृत्ती दर्शवितात.

२. आर्थिक परिणाम

• कार्यशक्तीतील असमानता: महिलांचा कार्यक्षेत्रात सहभाग कमी होणे, आर्थिक वाढीवर नकारात्मक प्रभाव.
• सामाजिक सुरक्षेवर ताण: वृद्धांच्या काळजीसाठी कमी महिला कार्यरत असल्याने सामाजिक यंत्रणा कोसळू शकते.

३. जनसांख्यिकीय धोके

• विवाह संकट: पुरुषांसाठी पात्र स्त्रियांची कमतरता ("मॅरिज स्क्विझ") हिंसक प्रवृत्ती आणि अस्थिरता निर्माण करू शकते.

४. कायदेशीर आणि धोरणात्मक आव्हाने

• PCPNDT कायद्याची अकार्यक्षमता: लिंग-निवडीचे गर्भपात रोखण्यासाठीचे कायदे अंमलबजावणीच्या कमकुवतपणामुळे अपयशी.
• बेटी बचाओ बेटी पढाओ अभियान: योजनेचे परिणाम स्थानिक पातळीवर मर्यादित.

उपाययोजना

1. लिंग-आधारित गर्भपात रोखण्यासाठी कायद्याची कडक अंमलबजावणी.
2. मुलींच्या शिक्षणासाठी आणि स्वावलंबनासाठी जागरूकता मोहीम.
3. स्त्री-केंद्रित सामाजिक सुरक्षा योजनांची राबवणूक.
4. ग्रामीण भागात लिंग समानतेवर शैक्षणिक कार्यक्रम.

निष्कर्ष

बाल लिंग गुणोत्तरातील घट ही केवळ संख्याशास्त्रीय समस्या नसून, समाजाच्या नैतिक आणि सांस्कृतिक मूल्यांचे प्रतिबिंब आहे. यावर मात करण्यासाठी सामूहिक जागृती आणि धोरणात्मक हस्तक्षेप आवश्यक आहे.